บทอาลปนะ มีหลักแน่นอนอยู่ คือต้องเรียงไว้ในประโยคเลขใน เท่านั้นห้ามเรียงไว้นอกเลขในเด็ดขาด แต่วิธีการเรียงในประโยคเลขในนั้นไม่แน่นอน อาจเรียงไว้เป็นที่ ๑ หรือที่ ๒ ที่ ๓ ในประโยค หรือเรียงไว้ท้ายประโยคก็ได้ ทั้งนี้สุดแต่เนื้อความในประโยคหรือศัพท์ประกอบ ในประโยค เช่น นิบาตต้นข้อความ และกาลสัตตมี เป็นต้น ซึ่งพอมีหลักสังเกต ดังนี้

       กิริยาปธานนัย คือ กิริยาที่ประกอบด้วยตูนาทิปัจจัย ตามปกติ ก็เป็น ตฺวา ปัจจัยทำหน้าที่เป็นกิริยาคุมพากย์ในประโยค ซึ่งปกติเป็นไม่ได้ ที่ต้องใช้กิริยาปธานนัย เพราะขณะที่เนื้อความกำลังดำเนินไปตาม ปกตินั้น เกิดมีประธานของประโยคบางส่วนแยกไปทำกิริยาอื่น แต่ ประธานบางส่วนมีได้ทำด้วย แต่ประโยคจำต้องดำเนินเรื่อยไปดังนี้ จึงนิยมใช้กิริยาปธานนัย เพื่อให้ประโยคเป็นไปไม่ขาดสาย เท่าที่สังเกดดู วิธีใช้กิริยาปธานนัยในปกรณ์ต่างๆ สรุปแล้วมี ๓ ลักษณะ คือ

ลักษณะที่ ๑

       ตอนแรกประธานของประโยคจะเป็นบุคคลก็ตาม เป็นสิ่งของก็ ตามอยู่รวมกันเป็นหมวดเป็นหมู่ และทำกิริยาอาการร่วมกันเรื่อยมา แต่ตอนหลังประธานเหล่านั้น มีบางส่วนแยกไปทำกิริยาอย่างอื่น กิริยาที่ทำร่วมกันของประธานจึงต้องหยุดลงกระทันหัน ต่อไปก็เป็นกิริยา เฉพาะของประธานที่แยกตัวออกมา

        ยกตัวอย่างเช่น แม่นํ้าสายหนึ่งไหลมาจากทิศเหนือสู่ทิศใต้ผ่าน เกาะแก่งเรื่อยมา ภายหลังมาแยกเป็น ๒ สาย สายหนึ่งไหลไปทาง ทิศได้เรื่อยไป อีกสายหนึ่งแยกไหลไปทางทิศตะวันออก จะเห็นได้ว่า ตอนแรกมาด้วยกัน ตอนหลังจึงแยกกัน กิริยาสุดท้ายแม่นั้าไหลมา ก่อนแยกกันนั้นจัดเป็นกิริยาปธานนัย

       ขอให้พิจารณาประโยคต่อไปนื้

• : อุโภปิ (ตาปสา) สาราณียํ กถํ กเกตฺวา, สยนกาเล นารโท เทวลสฺส นิปชฺชนฏฺฐานญฺจ ทฺวารญฺจ สลฺลกฺเขตฺวา นิปชฺชิ ฯ (๑/๓๘)

       ในประโยคนี้ กเถตฺวา เป็นกิริยาปธานนัย เพราะเป็นกิริยา สุดท้ายที่ประธาน คือ ตาปสา ทำร่วมกัน ภายหลังประธานส่วนหนึ่ง ข้างต้น คือ นารโท แยกไปทำกิริยาอย่างหนึ่งต่างหาก ซึ่งไม่เกี่ยวด้วยประธานทั้งหมดข้างต้น

ขอให้ดูประโยคอื่นเทียบเคียง

: สาวตฺถีวาสิโน หิ เทฺว กุลปุตฺตา สหายกา วิหารํ คนฺตฺวา ฯเปฯ สาสเน ธุรํ ปุจฺฉิตฺวา วิปสฺสนาธุรญฺจ คนฺถธุรญฺจ วิตฺถารโต สุตฺวา, เอโก ตาว อหํ ภนฺเต ฯเปฯ อรหตฺตํ ปาปุณิ ฯ (๑/๑๔๔)

: สรีรํ มชฺเฌ ภิชฺชิตฺวา, เอโก ภาโค โอริมตีเร ปติ, เอโก ปาริมตีเร ฯ (๓/๑๘๗)

: เหฏฺฐาคงคาย จ เทฺว อิตฺถิโย  นหายมานา ตํ ภาชนํ อุทเกนา หริยมานํ ทิสฺวา,  เอกา  อิตฺถี  มยฺหเมตํ ภาชนนฺติ อาห ฯ (๘/๑๗๒)

        ความจริง ประโยคเหล่านี้อาจแยกเป็น ๒ ประโยค โดยตัด ทอนกิริยาปธานนัยเป็นกิริยาคุมพากย์เสีย เช่นเป็นว่า

: อุโภปิ (ตาปสา) สาราณียํ กถํ กเถสุ, สยนกาเล นารโท ฯเปฯ หรือ

: สรีรํ มชฺเฌ ภิชฺชิ, เอโก ภาโค ฯเปฯ

       อย่างนี้ย่อมใช้ได้เช่นกัน แต่ประโยคเนื้อความจะไม่สละสลวย เพราะใจความของประโยคมิได้หยุดลงแค่นั้น ยังดำเนินต่อไปอีก แต่ดำเนินไป เพียงบางส่วนเท่านั้น

ลักษณะที่ ๒

       ตอนแรกประธานทำกิริยาอาการร่วมกันมา แล้วแยกกันเหมือน ในลักษณะแรก ส่วนหนึ่งของประธานที่แยกมาไปทำกิริยาอาการอย่าง หนึ่งต่างหาก ไม่เกี่ยวด้วยประธานทั้งหมด แต่เมื่อทำเสร็จแล้วกลับไป ร่วมทำกิริยาอาการกับตัวประธานทั้งหมดในประโยคตามเดิมอีกเช่นนี้ กิริยาที่ทำรวมกันสิ้นสุดลงตอนแรก ไม่จัดเป็นกิริยาปธานนัยเหมือนใน ลักษณะแรก แต่กิริยาปธานนัยในลักษณะนี้ ได้แก่กิริยาตัวสุดท้าย ของตัวประธานที่แยกตัวออกไปทำ เท่ากับเป็นประโยคเล็กๆ แทรกอยู่ ในประโยคใหญ่นั่นเอง

      เปรียบเหมือนชายสองคนเดินทางไปด้วยกัน พอถึงกลางทาง ชายคนหนึ่งแวะลงซื้อของข้างทาง แล้วเดินทางร่วมกันต่อไปใหม่ กิริยา ที่ชายคนที่แวะลงทำเป็นสุดท้ายนั่นแหละ จัดเป็นกิริยาปธานนัย

       ความจริง น่าจะทอนประโยคให้เล็กลง โดยขึ้นประโยคใหม่ ย่อมทำได้ แต่จะไม่สละสลวย และประโยคจะยับเยินเกินไป ต้องขึ้นประธานใหม่อยู่เรื่อย จึงไม่นิยมทอนประโยค

       ตัวอย่าง กิริยาปธานนัยในลักษณะนี้ คือ

: เตปิ เทวโลกโต จวิตฺวา พนธมติยํ เอกสฺมึ กุลเคเห เซฏฺโฐ เชฏฺโฐ ว หุตฺวา กนิฏฺโฐ กนิฏฺโฐ ว หุตฺวา ปฏิสนฺธึ คณฺหึสุ ฯ (๘/๑๖๐)

ลักษณะที่  ๓

       ลักษณะกิริยาปธานนัยอีกลักษณะหนึ่ง ซึ่งแปลกจากลักษณะทั้ง สองข้างต้น คือตอนแรกประธานทำกิริยาร่วมกันมา และหยุดลง ตอนหลัง ประธานเหล่านั้นต่างก็แยกไปทำกิริยาของตนต่างหาก แต่ไม่ได้กลับมาทำกิริยาร่วมกัน เหมือนลักษณะที่ ๒ ประโยคสิ้นสุดลงตรง กิริยาของใครของมัน เหมือนในลักษณะที่ ๑ แต่แทนที่กิริยาปธานนัย จะอยู่ตรงกิริยาสุดท้ายก่อนแยกกันเหมือนในลักษณะที่ ๑ กลับเป็นตัว กิริยาสุดท้ายของประธานที่แยกตัวออกมาแต่ละตัวเหมือนในลักษณะที่ ๒

       ลักษณะที่ ๓ นี้เป็นที่ตั้งแห่งความฉงนอยู่ พบตัวอย่างมีอยู่ใน เรื่อง อุโปสถกมฺม ภาค ๕ ดังนี้

: วิสาเข อิเมสํ สตฺตานํ ชาติอาทโย นาม ทณฺฑหตฺถโคปาลกสทิสา, ชาติ ชราย สนติกํ เปเสตฺวา, ชรา พยาธิโน สนฺติกํ, ฯเปฯ (๕/๕๔)

       เรื่องกิริยาปธานนัยนี้ นักศึกษาพึงทำความเข้าใจให้ดีเป็นพิเศษ เพราะเป็นกิริยาพิเศษมีไม่มากนัก แต่ควรได้ศึกษาให้ถ่องแท้ เพื่ออรรถรส ของภาษา

       หากมีความสงสัยว่าจะทราบได้อย่างไรว่า ประโยคไหนเป็นประโยคกิริยาปธานนัย มีหลักสังเกตอยู่ ๒ ประการ คือ

       ๑. ในวิชาแปลมคธเป็นไทย  ให้สังเกตดูการวางรูปประโยคประโยคมักจะสะดุด หยุดลงกระทันหัน และใจความจะเป็นดังกล่าวมา แล้วในลักษณะนั้นๆ

       ๒.ในวิชาแปลไทยเป็นมคธ ให้สังเกตดูที่การแปลในพากย์ไทย ถ้าแปลไปเรื่อยๆ โดยไม่มีเครื่องหมาย “ ฯ ” คั่นระหว่าง แต่กลับ มีประธานเพิ่มขึ้นมาใหม่อีก อย่างนี้ให้สันนิษฐานไว้ก่อนว่า ความตอน นั้นน่าจะเป็นประโยคกิริยาปธานนัย ฯ

       บทกิริยาวิเสสนะ คือ ศัพท์ที่ทำหน้าที่ขยายบทกิริยาโดยตรง เหมือนคุณศัพท์ขยายนาม ฉะนั้นกิริยาวิเสสนะนี้จะต้องมีรูปเป็นทุติยาวิภัตติ เอกวจนะเท่านั้น เป็นวิภัตติและวจนะอื่นไม่ได้ แต่ถ้าเป็นอัพยยศพท์ ซึ่งแจกไม่ได้ ก็ให้คงรูปเดิมไว้ เช่น ตถา เอวํ เป็นต้น

       บทกิริยาวิเสสนะ มีวิธีเรียง ดังนี้

       ๑. กิริยาวิเสสนะของกิริยาที่เป็นอกัมมธาตุ คือ กิริยาที่ไม่มีบท อวุตฺตกมฺม อยู่ด้วย ให้เรียงไว้ข้างหน้าชิดกิริยา เช่น

• : ธมุมจารี สุขํ เสติ ฯ
• : เกน นุ โข อุปาเยน สพฺเพ สพฺรหฺมจารี ผาสุํ วิหเรยฺยุํ ฯ

       ๒. กิริยาวิเสสนะของกิริยาสกัมมธาตุ มีบทอวุตฺตกมฺมอยู่ด้วย จะเรียงไว้หน้า หรือหลังบทอวุตฺตกมุม ก็ได้ เช่น

เรียงหน้า : เอวํ จิกฺขลมคฺเคน คจฺฉนฺโต วิย ทนฺธํ ปุญฺญํ กโรติ ฯ (๕/๔)

เรียงหลัง : สาสนํ เม ขิปฺปํ เทหิ ฯ

       แต่เพื่อเคารพกฎที่ว่า บทอวุตฺตกมุม ควรเรียงไว้ชิดกิริยา จึง นิยมเรียงบทกิริยาวิเสสนะ ไว้หน้าบทอวุตฺตกมุม มากกว่า

       ๓. กิริยาวิเสสนะที่คลุมตลอดทั้งประโยค นิยมเรียงไว้ต้นประโยค เช่น

: เอวํ พาลปุคฺคโล โถกํ โถกมฺปิ ปาปํ อาจินนฺโต วฑฺเฒนฺโต ปาปสฺส ปูรติเยว ฯ (๕/๑๕)

       สกฺกา เป็นศัพท์พิเศษ ทำหน้าที่คุมพากย์ได้ เรียกว่า ประโยค สกฺกา เป็นได้ทั้ง กมฺมวาจก และภาววาจก แล้วแต่ความจะบ่ง และ มักมี ตุํ ปัจจัยรวมอยู่ในประโยคด้วย ประโยคสกฺกา มีวิธีเรียง ดังนี้

       ๑. เรียง สกฺกา ไว้หน้า ตุํ ปัจจัย เช่น : น สกฺกา กาตุํ ฯ

: น สกฺกา เอเตน สทฺธึ เอกโต ภวิตุํ ฯ (๑/๑๒๙)

แบบนี้เป็นแบบที่นิยมใช้มากที่สุดกว่าทุกๆ แบบ

๒. เรียง สกฺกา ไว้หลัง ตุํ ปัจจัย เช่น

: ปาลิเลยยฺก อิโต ปฏฺฐาย ตยา คนฺตุํ น สกฺกา ฯ (๑/๕๔)

: เอวํ เปเสตุํ น สกฺกา ฯ (๑/๑๓)

๓. บทอนภิหิตกตฺตา นิยมเรียงไว้หน้า ตุํ ปัจจัย ดังตัวอย่างข้างต้น

๔. บทประธานในประโยค กมฺมวาจก นิยมเรียงไว้หน้า สกฺกา เช่น

: พุทฺธา  จ นาม น สกฺกา สเฐน อาราเธตุํ ฯ (๑/๘)

: สมณธมฺโม นาม สรีเร ยาเปนฺเต สกฺกา กาตุํ ฯ (๑/๙)

ที่เรียงไว้หลังก็มีบ้าง เช่น

: น สกฺกา โส อคารมชฺเฌ ปูเรตุํฯ (๑/๑๓)

๕. สกฺกา ถ้ามีกิริยาว่ามี ว่าเป็นคุมพากย์อยู่ ก็ทำหน้าที่เป็น วิกติกตฺตา เข้ากับกิริยานั้น เช่น

: โลกุตฺตรธมฺโม นาม น สกฺกา โหติ เถเนตฺวา คณฺหิตุํ ฯ

๖. สกฺกา ทำหน้าที่เป็นบทประธานในประโยคได้บ้าง เช่น

: ตตฺถ นํ อาคตํ คเหตุํ สกฺกา ภวิสฺสติ ฯ (๒/๓๒)

พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ.๙,ราชบัณฑิต). คู่มือ วิชาแปลไทยเป็นมคธ ป.ธ.๔-๙ วิชาแต่งไทยเป็นมคธ ป.ธ.๙. พิมพ์ครั้งที่ ๑. กรุงเทพฯ : บริษัท ฟองทองเอ็นเตอร์ไพรส์ จำกัด, ๒๕๔๔.

       นิบาตทั้งหลาย เป็นส่วนสำคัญในประโยคที่ทำหน้าที่เชื่อมประโยค ให้มีเนื้อความเกี่ยวเนื่องกัน ทำให้เนื้อความสละสลวยขึ้น ทั้งยังทำให้ เนื้อความชัดเจน แน่นอนอีกด้วย เพราะนิบาตบางอย่างสามารถเน้น ข้อความตอนนั้นๆ ได้

       วา ศัพท์ ที่แปลว่า หรือ, บ้าง มีวิธีค่อนข้างสลับซับซ้อนเหมือน จ ศัพท์ แต่เมื่อศึกษาวิธีการเรียง จ ศัพท์ได้ดีแล้ว ก็อาจเรียง วา ศัพท์ได้โดยไม่ยาก จึงสรุปวิธีเรียง วา ศัพท์ได้ว่า

        ๑. เมื่อควบบท หรือ ควบพากย์ นิยมเรียงเหมือน จ ศัพท์เป็นพื้น คือ เมื่อควบศัพท์ไหนให้เรียงไว้หลังศัพท์นั้น และให้เรียงไว้เป็นที่ ๒ ของทุกตอนเป็นต้นเหมือน จ ศัพท์ เช่น

• : เสสชเนหิ กตสสฺสํ อติอุทเกน วา อโนทเกน วา นสฺสติฯ (๑/๔๘)
• : กํสิ ตฺวํ อาวุโส อุทฺทิสฺส ปพฺพชิโต, โก วา เต สตฺถา, กสฺส วา ตฺวํ ธมฺมํ โรเจสิ ฯ (๑/๘๓)

        ๒. เมื่อ วา ศัพท์ควบตัวประธานที่เป็นเอกพจน์ ตั้งแต่ ๒ ศัพท์ ขึ้นไป ไม่ต้องเปลี่ยนกิริยาเป็นพหูพจน์เหมือน จ ศัพท์ เช่น

• : เตสํ อิมินา ฯเปฯ หสิตพฺพฏฺฐาเน หาโส วา สํเวคฏฺฐาเน สํเวโค วา ทายํ ทาตุํ ยุตฺตฏฐาเน ทายํ วา นาโหสิ ฯ (๑/๘๑)

        ในสำนวนไทยว่า “เว้น, นอก” นั้น อาจใช้ศัพท์ได้หลายศัพท์ และ บทตามก็ประกอบวิภัตติได้หลายวิภัตติ คือ “เว้นซึ่ง...”ก็มี “เว้นจาก...”ก็มี “เว้นด้วย...”ก็มี ในกรณีเช่นนี้ นักศึกษาพึงสังเกตที่ท่านใช้ในปกรณ์ ทั้งหลาย เท่าที่พอนำมาเป็นแนวทางศึกษาก็ได้ ดังนี้

         เรื่องไวยากรณ์และเรื่องสัมพันธ์ เป็นเรื่องสำคัญมากอย่างหนึ่ง ในการเรียงภาษามคธ เป็นการแสดงภูมิปัญญาขั้นพื้นฐานว่าแน่นเพียง ใดและสูงแค่ไหน อาจจะให้ผ่านขั้นนั้นๆ ได้หรือไม่ เพราะไวยากรณ์ และสัมพันธ์เป็นหลักเบื้องต้นที่จะต้องเรียนรู้และทำความเข้าใจ ใช้ให้ ถูกต้องอยู่แล้ว

         การประกอบศัพท์ทุกศัพท์ ก่อนที่จะนําไปใช้ต้องให้ถูกหลัก ไวยากรณ์ ไม่ใช่จับเอาศัพท์เดิมที่ยังไม่ได้ปรุงแต่งมาประกอบเป็นรูป ประโยคเลย เหมือนการแสดงละคร ก่อนที่ผู้แสดงจะออกมาแสดงนอก ฉาก จะต้องแต่งตัวให้เรียบร้อยบริบูรณ์เสียก่อน มิใช่ปล่อยออกมาแสดงแบบล่อนจ้อน ไม่มีเครื่องทรงอะไรเลย และศัพท์นั้นจะต้อง ประกอบไวยากรณ์ให้ถูกกฎเกณฑ์ด้วย เช่น ถ้าเป็นศัพท์นาม ก็ต้อง ประกอบด้วยเครื่องปรุงของนาม คือ ลิงค์ วจนะ วิภัตติ ครบ ถ้า เป็นกิริยาอาขยาด ก็ต้องประกอบด้วยเครื่องปรุงของอาขยาด คือ วิภัตติ กาล บท วจนะ บุรุษ ธาตุ วาจก ปัจจัย ครบทั้ง ๘ ประการ

         พูดอีกทีก็คือว่า ต้องให้ศัพท์นั้นๆ ผ่านโรงงานเข้าเครื่องปรุงเสีย ก่อน จึงค่อยนำออกมาใช้นั่นเอง และเข้าโรงงานไหนมาก็ต้องให้ถูกแบบ แผนของโรงงานนั้น เช่น โรงงานนาม โรงงานอาขยาต ก็ให้ถูกกฎเกณฑ์ ดังกล่าวมาแล้ว

         แม้เรื่องสัมพันธ์ก็สำคัญไม่น้อย ศัพท์ที่ถูกปรุงได้ถูกต้องตามหลักไวยากรณ์ดีแล้ว แต่นำไปวางในประโยคผิดที่ ทำให้ผิดหลักสัมพันธ์ ไป หรือวางถูกที่เหมีอนกัน แต่ผิดไวยากรณ์เสียอีก ทำให้สัมพันธ์เข้า กันไม่ได้ เช่นนี้ถือว่าผิดทั้งนั้น รวมความว่าทั้งไวยากรณ์และสัมพันธ์ ต้องให้เป็นไปถูกต้องคู่กันไปเสมอ

         ต่อไปนี้จะได้แสดงกฎเกณฑ์การใช้ไวยากรณ์และสัมพันธ์ที่ ปรากฏว่า นักศึกษาชอบใช้ผิดและทำให้เสียคะแนนบ่อยๆ บางครั้งถูกปรับถึงตก เพราะผิดไวยากรณ์และสัมพันธ์ในที่ไม่ควรผิดก็มี ซึ่งพอสรุปแยกกล่าวเป็นหัวข้อๆ ได้ดังนี้

๑. เรื่องลิงค์                    ๕. เรื่องวาจก
๒. เรื่องวจนะ                   ๖. เรื่องปัจจัย
๓. เรื่องวิภัตติ                  ๗. เรื่องสัมพันธ์
๔. เรื่องกาล                    ๘. เรื่องการเขียน

         เรื่องวจนะนี้  ความจริงไม่น่ามีปัญหา  เพราะมีเพียง ๒ วจนะ เท่านั้น แตกมีปัญหาเกิดขึ้นบ่อยๆ ส่วนมากมักจะเกิดเพราะนักศึกษา “เผลอ” โดยไม่คิดหรือคิดไม่ถึง หรือโดยความประมาท หรือโดยวิธี ใดก็ตาม เมื่อเขียนลงไปแล้วก็จัดเป็นผิดทั้งสิ้น แม้จะผิดเพราะความ เข้าใจผิดก็ตาม เมื่อใช้วจนะผิดแล้วก็ทําให้ความหมายผิดตามไปด้วย ทั้งบางเรื่องก็ผิดหลักความจริงเสียด้วย เช่น

: อนาถปิณฑิกเศรษฐีก็ดี นางวิสาขามหาอุบาสิกาก็ดี เมื่อไปไม่เคยมีมือเปล่าไป ด้วยคิดว่า พระหนุ่มเณรน้อย ทั้งหลายจักแลดูมือเรา

เป็น   : อนาถปิณฺฑิกเสฏฺฐีปิ วิสาขาปิ มหาอุปาลิกา ฯเปฯ คจฺฉนฺตา จ “ทหรสาม
          เณรา  โน หตฺถํ โอโลเกสฺสนฺตีติ ตุจฺฉหตฺถา น คตปุพฺพา ฯ (๑/๔)

หรือ  : อนาถปิณฺฑิกเสฏฺฐีปิ ฯเปฯ “ทหรสามเณรา  มยฺหํ หตฺถํ โอโลเกสฺสนฺตีติ ฯเปฯ

คำที่ใช้ตัวเน้นใน ๒ ประโยคนี้ ผิดวจนะทั้งคู่

ประโยคแรก หตฺถํ จะเป็น เอก.ไม่ได้ เพราะผิดความจริงและ ค้านกับศัพท์ว่า โน ซึ่งเป็น พหุ. คือ คนหลายคน (โน) จะมีมือเพียงมือ เดียว (หตฺถํ) ไม่ได้

        ประโยคที่ ๒ ผิด เพราะผิดความนิยม คือ ในเลขนอก ประธาน คิดกันหลายคน เป็น พหุ. แต่ในเลขในเป็นเอก. (มยฺหํ) ซึ่งแสดงว่าคิด คนเดียว และ หตฺถํ ก็ผิดความจริงอีก ในแง่ที่ว่าพระหนุ่มเณรน้อย ตั้งหลายรูป จะมองดูคนตั้งหลายคนเห็นเพียงมือข้างเดียวไม่ได้

        ในประโยคอื่นพึง เทียบ เคียงประโยคข้างต้น เช่น

• : บัดนี้ แม้มือของเราก็กระดิกกระเดี้ยไม่ได้
• : อิทานิ เม หตฺโถปิ อวิเธยฺโย ฯ (ผิด)
• : พวกมนุษย์เห็นเหล่าภิกษุผู้สมบูรณ์ด้วยวัตร มีจิตเลื่อม ใส จึงปูลาดอาสนะแล้วนิมนต์ให้นั่ง
  : มนุสฺสา วตฺตสมปนฺเน ภิกฺขู ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺตา อาสนํ ปญฺญาเปตฺวา นิสีทาเปสุํ ฯ (ผิด)