ผู้เขียน : ยอดชาวไร่
ว/ด/ป : 30 ธันวาคม 2561
บาลี ภาษาแห่งพุทธะ
ภาษาบาลี หรือ ภาษามคธ เราอาจเคยได้ยินจนคุ้นหู เพราะเป็นชื่อเมืองสำคัญในสมัยพุทธกาล แม้สมัยนี้ก็ยังปรากฎชื่อเมืองนี้อยู่ในอินเดีย
เล่ากันมาว่าในชมพูทวีป (อินเดีย) มี 2 ชนชาติ คือ ชาวอริยกะและชาวมิลักขะ ชาวอารยันหรืออริยกะ ได้เข้ายึดครองอินเดียก่อนพุธทกาลราว 1500 ปี ชาวอารยันพวกเขาถือว่าตนเป็นชนชาติที่เจริญแล้วมีขนบธรรมเนียมประเพณีวัฒนธรมและภาษาเป็นของตนเอง
โดยชาวอารยันมีถิ่นที่อาศัยเดิมก่อนเข้ายึดครองอินเดีย แถบประเทศอิหร่าน คือเป็นพวกแขกขาวนั้นเอง ดังนั้นเราจะเห็นคนอินเดียในปัจจุบัน มีทั้งแขกขาวและแขกผิวสีพวกดาราผิวขาวส่วนมากจะมีเชื้อสายอารยัน
ทีนี้ขอพูดถึงภาษาของชาวอารยันใช้กันบ้างนะครับ ภาษาที่ชาวอารยันใช้กัน คือ ภาษาสันสกฤต संस्कृता वाक् หน้าตาอักษรของภาษาสันสฤตก็ประมาณนี้ครับ สันสกฤต แปลว่า กลั่นกรองแล้ว เป็นภาษาที่กลั่นกรองแล้ว เป็นภาษาของชนชั้นพราหมณ์ ภาษาสันสกฤต เรียกอีกอย่าง คือ ภาษาพระเวท ชนชั้นสูง เช่น พวกพราหมณ์เท่านั้น ที่จะได้ศึกษาคัมภีร์พระเวท กาลเวลาผ่านไปหลายร้อยปี พวกชนชั้นสูงเกรงว่า ภาษาของตนจะปนเปื้อนถูกนำไปใช้ กลัวว่าจะไม่ศักดิ์สิทธิ์ จึงได้คิดหลักไวยากรณ์ขึ้นมา โดยฤษีตนหนึ่ง นามว่า ปาณีนิ ได้แต่งคัมภีร์ ชื่อ อัษฏาธยายี ขึ้น ก่อนสมัยพุทธกาล ราว100-200 ปี
ต่อจากนั้นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าก็เสด็จอุบัติขึ้นในเมืองกบิลพัสด์ุ แคว้นสักกะ (เนปาล) และทรงออกผนวชที่ริมฝั่งแม่น้ำอโนมา ทรงตรัสรู้หลังจากนั้น ๖ ปี ใต้ต้นพระศรีมหาโพธิ ณ อุรุเวลาเสนานิคม เมืองพาราณสี เมื่อได้ตรัสรุ้แล้ว พระพุทธองค์ทรงเลือกที่จะแสดงธรรมด้วยภาษามคธ อันเป็นภาษาราชการในแคว้นมคธ ซึ่่งแคว้นมคธ มีพระเจ้าพิมพิสารเป็นมหากษัติรย์ปกครองเมือง เป็นเมืองมหาอำนาจทั้งด้านการทหารและด้านเศษฐกิจในอินเดียสมัยนั้น
พระพุทธองค์ทรงแสดงธรรมโปรดมหาชนนับตั้งแต่ไปโปรดปัญจวัคคีย์ทั้ง 5 ก็ทรงแสดงปฐมเทสนา คือ ธัมมจักกัปปวัตนสูตร ด้วยภาษามคธ เช่นกัน
ภาษามคธก็มีวิวัฒนาการทางด้านไวยากรณ์ มาพร้อมๆ กับภาษาสันสกฤต มีแบบแผนที่คล้ายคลึงกัน บางอาจารย์ก็ว่า ภาษามคธมาจากสันสกฤต บ้างก็ว่าเกิดพร้อมกัน แต่ก็ยังไม่มีผู้ใดสรุปไว้แน่ชัด และมีชื่อเรียกต่างๆ กันไป เรียกว่า มาคธีบ้าง มาคธิกาบ้าง แต่มีประเด็นที่น่าสนใจ คือ มีคัมภีร์ทางไวยากรณ์ ชื่อ ปทรูปสิทธิ เป็นคัมภีร์ค่อนข้างโบราณมากๆ ท่านได้เเสดงพระคาถาไว้ว่า