อุเปนทรวิเชียรฉันท์ ครูแปลว่า "ฉันท์มีคณะใกล้เคียงกับอินทรวิเชียร" ฉันท์นี้เป็นเอกาทสักขรฉันท์ คือ บาทหนึ่งมี ๑๑ อักษร (๑๑ คำ) ใช้คณะลง ๓ คณะ คือ ช, ต, ช มีครุลอย ๒ อักษรสุดท้ายทุกบาท และมี ยติ ๕-๖ เช่นเดียวกับอินทรวิเชียรฉันท์
อุเปนทรวิเชียรฉันท์แตกต่างจากอินทรวิเชียรฉันท์เพียงอย่างเดียวเท่านั้น คือ อักษรตัวแรกในฉันท์นั้นเป็นลหุ แต่ในอินทรวิเชียรฉันท์เป็นครุ ดังนั้น หากเปลี่ยนอักษร (คำ) แรกในอินทรวิเชียรฉันท์เป็นอักษรเสียงสั้น ในทุกๆ บาท ฉันท์นั้น จะเป็นอุเปนทรวิเชียรฉันท์ทันที
อุปาทิกา สา ว ช ตา ช คา โค
อุโภ อมิตฺเต วิชินึสุ สพฺเพ |
อุโภ สรฏฺฐํ อภยํ อกาสุํ |
อุโภ. สมคฺคา อนวชฺชกมฺเม |
อุโภ มนา เอกุรสีว สนฺตา ฯ |
(ฉันท์สดุดีเทอดพระเกียรติ ฯ) |
เช่นเดียวกัน แม้ครุลอยในตัวท้ายบาทของทุกบาท จะแต่งเป็นลหุก็ได้ และจัดว่าเป็นครุเหมือนกันกับในอินทรวิเชียรฉันท์ เช่น
มนํ มนํ สตฺถุ ทเทยฺย เจ โส |
มนํ มนํ ปิณยตสฺส สตฺถุ |
มนํ มนํ เตน ทเทยฺย เจ น |
มนํ มนํ ปสฺส น สาธุ ปูชํ ฯ |
(สุโพธาลังการ) |
(ผิว่าบุคคลใดพึงถวายใจ แด่พระศาสดาสักครู่หนึ่ง พระทัยของพระศาสดาจะยังใจของบุคคลนั้นให้เอิบอิ่มได้ เพราะเหตุนั้น พึงถวายใจสักหน่อย ผิว่า ไม่ถวายใจไซร้ ท่านก็ไม่เห็นการบูชาที่ยังประโยชน์ให้สำเร็จสักหน่อยเลย)
ที่มา "หลักการแต่งฉันท์ภาษามคธ" พระมหาโพธิวงศาจารย์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ.๙)
ที่อยู่ : 23/2 หมู่ 7 โรงเรียนพระปริยัติธรรม
วัดพระธรรมกาย ต.คลองสาม อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120
dummy 02-831-1000 ต่อ 13710