วังสัฏฐฉันท์ ครูแปลว่า "ฉันท์เป็นที่ตั้งแห่งคณะมีเสียงไม่สม่ำเสมอกันเหมือนดนตรีสุสิระคือปี่หรือขลุ่ย" (วํส ปี่, ขลุ่ย)
ฉันท์นี้เป็นทวาทสักขรฉันท์ บาทหนึ่งมี ๑๒ อักษร (๑๒ คำ) มี ยติ ๕-๗ ใช้คณะลง ๔ คณะคือ ช, ต, ช, ร ไม่มีครุลอย อักษรสุดท้ายบาทของทุกบาท จะแต่งเป็นลหุ ใช้เป็นปาทันตครุ ก็ได้เช่นกัน
ฉันท์นี้ต่างจากอินทรวงศ์ฉันท์เพียงอย่างเดียวคือ อักษรหรือคำแรกของทุกบาท ในฉันท์นี้เป็น ลหุ เสียงสั้น ในอินทรวงศ์ฉันท์เป็น ครุ เสียงยาว เท่านั้น อีก ๑๑ อักษรต่อไป มีลักษณะเหมือนกันทุกประการ
วทนฺติ วํสฏฺฐมิทํ ช ตา ช รา |
อิมสฺส กาเล ตติยสฺส ราชิโน |
พหู ว ราชาธิปตี วิเทสิกา |
พหู สทูเต วิชิตํ อเปสยุ๊ |
ทยฺเยหิ กาตุํ สห มิตฺตสนฺถวํ |
มมายิตํ ปตฺถรตุญฺจ สาสนํ |
อยํ วโร การณุปายโกวิโท |
อิเมธ ปจฺจุคฺคมิ สุฏฺฐุ เมตฺติยา |
นิวาสนฏฺฐานมทานุรูปโต ฯ |
(ฉันท์เทอดพระเกียรติ ฯ ร.๓) |
วังสัฏฐฉันท์นี้ มีครุคู่เพียงคู่เดียว (วํสฏฺฐ) นอนนั้นจะมี ลหุ ครุ ๆ สลับกันไปเป็นการยากที่จะหาศัพท์ให้พอเหมาะพอดีได้ ดังนั้น ในความเป็นจริงแล้ว ฉันท์นี้จะแต่งยากกว่าทุกฉันท์ที่กำหนดให้ศึกษาในชั้นประโยค ป.ธ.๘ แต่หากแต่งให้ดีแล้ว จะมีความไพเราะและมีอรรถรสไม่น้อย เช่นคาถาในคัมภีร์วิสุทธิมรรคว่า
กิกีว อณฺฑํ จมรีว วาลธึ |
ปิยํว ปุตฺตํ นยนํว เอกกํ |
ตเถว สีลํ อนุรกฺขมานกา |
สุเปสลา โหถ สทา สคารวา ฯ |
ที่มา "หลักการแต่งฉันท์ภาษามคธ" พระมหาโพธิวงศาจารย์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ.๙)
ที่อยู่ : 23/2 หมู่ 7 โรงเรียนพระปริยัติธรรม
วัดพระธรรมกาย ต.คลองสาม อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120
dummy 02-831-1000 ต่อ 13710