๑.พิธีถวายสังฆทาน
            ๒.พิธีถวายสลากภัต
            ๓.พิธีตักบาตรข้าวสาร
            ๔.พิธีตักบาตรน้ำผึ้ง
            ๕.พิธีถวายเสนาสนะ กุฏิ วิหาร
            ๖.พิธีถวายศาลาโรงธรรม
            ๗.พิธีถวายผ้าวัสสิกสาฎก
            ๘.พิธีถวายผ้าจำนำพรรษา
            ๙.พิธีถวายผ้าอัจเจกจีวร
            ๑๐.พิธีทอดผ้าป่า
            ๑๑.พิธีถวายผ้ากฐิน
            ๑๒.พิธีถวายธูปเทียนดอกไม้
            ๑๓.พิธีลอยกระทง
            ๑๔.พิธีถวายธงเพื่อบูชา
            ๑๕.พิธีถวายเวจกุฏี
            ๑๖.พิธีถวายสะพาน

๑.พิธีถวายสังฆทาน

            สังฆทาน คือทานที่ถวายแก่สงฆ์โดยไม่เจาะจงบุคคลใดบุคคลหนึ่ง การจัดภัตตาหารถวายพระสงฆ์ ไม่เกี่ยวกับการถวายทานวัตถุอย่างอื่น เรียกว่า ถวายสังฆทาน มีแบบแผนมาตั้งแต่ในสมัยพุทธกาล ในครั้งนั้นท่านแบ่งสังฆทานเป็น ๗ ประการ คือ
            ๑.ถวายแก่หมู่ภิกษุและภิกษุณี มีพระพุทธเจ้าเป็นประมุข
            ๒.ถวายแก่หมู่ภิกษุ มีพระพุทธเจ้าเป็นประมุข
            ๓.ถวายแก่หมู่ภิกษุณี  มีพระพุทธเจ้าเป็นประมุข
            ๔.ถวายแก่หมู่ภิกษุและภิกษุณี ไม่มีพระพุทธเจ้าเป็นประมุข
            ๕.ถวายแก่หมู่ภิกษุ ไม่มีพระพุทธเจ้าเป็นประมุข
            ๖.ถวายแก่หมู่ภิกษุณี ไม่มีพระพุทธเจ้าเป็นประมุข
            ๗.ร้องขอต่อสงฆ์ให้ส่งใคร ๆ ไปรับแล้วถวายแก่ผู้นั้น

๒.พิธีถวายสลากภัต

            สลากภัต คือ ภัตตาหารที่ถวายตามสลาก หรือโดยวิธีการจับฉลาก นิยมทำกันในสมัยที่ผลไม้ออกผลมาก ทายกทายิกาจัดอาหารหวานคาวและผลไม้ที่ออกในฤดู นำไปรวมกันที่วัดจัดเป็นส่วน ๆ เขียนชื่อหรือว่าเลขประจำตัวของตนใส่กระดาษแล้วม้วนไปให้พระภิกษุและสามเณรจับ จับได้ของคนใดก็รับของคนนั้น พระสงฆ์ให้พร  ยถา... สัพพี..... เป็นอันเสร็จพิธี

๓.พิธีตักบาตรข้าวสาร

            ตักบาตรข้าวสาร คือ การถวายข้าวสารโดยการใส่บาตร เพื่อให้เก็บไว้หุงต้มในยามอาหารขาดแคลน การตักบาตรข้าวสารถวายเป็นสังฆทานบ้าง ถวายเป็นปาฏิบุคลิกทานบ้าง ตามความประสงค์ของเจ้าภาพ และนิยมจัดในช่วงเข้าพรรษา จัดเป็นทานมัยในบุญกิริยาวัตถุ ๓ พิธีตักบาตรข้าวสารนี้นิยมทำกันแพร่หลายในสมัยรัชกาลที่ ๕ คือ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

๔.พิธีตักบาตรน้ำผึ้ง

            ตักบาตรน้ำผึ้ง คือ การถวายน้ำผึ้งให้แก่พระภิกษุสงฆ์ จัดเป็นเภสัชทาน และกาลทานอย่างหนึ่ง ส่วนมากนิยมถวายในวันแรม ๘ ค่ำ เดือน ๑๐ พระพุทธองค์ทรงอนุญาตให้พระภิกษุรับและฉันเป็นเภสัชได้ในเวลาวิกาล เพื่อรักษาโรคที่เกิดขึ้นแก่พระภิกษุ ทรงอนุญาตไว้ ๕ ชนิด คือ เนยใส เนยข้น น้ำมัน น้ำผึ้ง น้ำอ้อ

๕.พิธีถวายเสนาสนะ กุฏิ และวิหาร

            ถวายเสนาสนะ กุฏิ และวิหาร คือ การถวายสถานที่พักอาศัย หรือสถานที่ทำกิจกรรมของสงฆ์ที่สร้างไว้ภายในวัด โดยถวายเป็นของสงฆ์ไม่เจาะจงผู้ใดผู้หนึ่ง โดยมากนิยมสร้างให้เสร็จก่อนเข้าพรรษา เพื่อพระภิกษุและสามเณรทันอยู่ภายในพรรษา เศรษฐีชาวเมืองราชคฤห์คนหนึ่งเป็นผู้สร้างกุฏิถวายสงฆ์ ๖๐ หลังเป็นคนแรก เมื่อสร้างเสร็จแล้วทำพิธีถวายแก่คณะสงฆ์ พระสงฆ์อนุโมทนาด้วยบท ยถา.... สัพพี.... เจ้าภาพพึงกรวดน้ำรับพรพระ เป็นอันเสร็จพิธี

๖.พิธีถวายศาลาโรงธรรม

            ศาลาโรงธรรม คือ ศาลาเป็นที่ฟังธรรมหรือแสดงธรรม หรือใช้เป็นสถานที่เล่าเรียนศึกษาพระธรรมวินัยของพระภิกษุและสามเณร เมื่อสร้างเสร็จแล้ว ทำพิธีถวายแก่คณะสงฆ์ พระสงฆ์อนุโมทนาด้วยบท ยถา... สัพพี.... เจ้าภาพพึงกรวดน้ำ รับพรพระ เป็นอันเสร็จพิธี

๗.พิธีถวายผ้าวัสสิกสาฎก

            ผ้าวัสสิกสาฎก คือ ผ้าที่พระภิกษุใช้นุ่งในเวลาอาบน้ำฝน นิยมเรียกกันทั่วไปว่า “ผ้าอาบ” เป็นผ้าที่พระพุทธองค์ทรงอนุญาตให้พระภิกษุรับได้ก่อนเข้าพรรษา ๑ เดือน คือ ตั้งแต่วันแรม ๑ ค่ำ เดือน ๗ ถึงวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๘ นางวิสาขาเป็นคนแรกที่ถวายผ้าอาบน้ำฝน

๘.พิธีถวายผ้าจำนำพรรษา

            ผ้าจำนำพรรษา คือ ผ้าที่ถวายแก่พระภิกษุผู้อยู่จำพรรษาครบ ๓ เดือน มีเวลากำหนดให้ถวายได้ ตั้งแต่วันแรม ๑ ค่ำ เดือน ๑๑ ถึงวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๒ ซึ่งเป็นเขตจีวรกาล ถ้าหากถวายนอกจากเวลาที่กำหนดนี้ ไม่จัดเป็นผ้าจำนำพรรษา

๙.พิธีถวายผ้าอัจเจกจีวร

            ผ้าอัจเจกจีวร คือ ผ้าจำนำพรรษาที่ทายกผู้ถวายรีบด่วนถวายก่อนกำหนด คือทายกมีกิจธุระที่จะต้องไปทำในที่อื่น ไม่สามารถถวายในช่วงออกพรรษาได้ ทรงอนุญาตให้พระภิกษุรับได้ ๑๐ วัน ก่อนออกพรรษา คือตั้งแต่วันขึ้น ๕ ค่ำ เดือน ๑๑ ถึงวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๑ ซึ่งเป็นวันออกพรรษา

๑๐.พิธีทอดผ้าป่า

            ผ้าป่า หรือ ผ้าบังสุกุล คือผ้าที่เปื้อนฝุ่นไม่มีเจ้าของหวงแหน ทิ้งอยู่ตามป่าช้าบ้าง ตามถนนบ้าง และแขวนอยู่ตามกิ่งไม้บ้าง หรือผู้ที่เอาอุทิศวางไว้แทบเท้า เรียกว่า “ผ้าป่า” การทอดผ้าป่ามีมาตั้งตาสมัยพุทธกาล ทรงอนุญาตให้พระภิกษุแสวงหาผ้าบังสุกุลได้ การถวายผ้าป่าไม่ได้กำหนดกาลเวลาไว้ สามารถทอดถวายได้ตลอดตามความประสงค์ของเจ้าภาพ

๑๑.พิธีถวายผ้ากฐิน

            ผ้ากฐิน คือผ้าที่พระพุทธองค์ทรงอนุญาตให้พระภิกษุผู้อยู่จำพรรษาครบ ๓ เดือน แล้วรับมานุ่งห่มได้ เป็นผ้าที่ถวายตามกาล จะถวายทั่วไปเหมือนกับผ้าอย่างอื่นไม่ได้ กำหนดระยะเวลาไว้เพียง ๑ เดือน ตั้งแต่วันแรม ๑ ค่ำ เดือน ๑๑ ไปจนถึงวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๒ เรียกว่า กาลกฐิน หรือเทศกาลทอดกฐิน

๑๒.พิธีถวายธูปเทียน ดอกไม้

            การถวายธูปเทียน ดอกไม้ คือ การนำธูปเทียนและดอกไม้ไปถวายแก่พระภิกษุเพื่อนำไปบูชาพระ นิยมถวายในวันเข้าพรรษา มีการถวาย ๒ แบบ คือ
            ๑.ถวายโดยการประเคนทีละรูป ไม่ต้องกล่าวคำถวายและไม่ต้องอนุโมทนา
            ๒.ถวายโดยวางไว้หน้าพระสงฆ์แล้วกล่าวคำถวาย และพระสงฆ์อนุโมทนา

๑๓.พิธีลอยกระทง

            ลอยกระทง คือ การเอาดอกไม้ธูปเทียนใส่ในกระทงแล้วจุดธูปเทียนในกระทง ลอยไปในน้ำเพื่อบูชารอยพระบาทของพระพุทธองค์ ซึ่งประดิษฐานอยู่ที่ริมฝั่งแม่น้ำนัมมทา ในประเทศไทยมีพิธีลอยกระทงมาตั้งแต่สมัยกรุงสุโขทัย นิยมลอยกระทงในวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๒

๑๔.พิธีถวายธงเพื่อบูชา

            ถวายธงเพื่อบูชา ธงนั้นเป็นสัญลักษณ์อย่างหนึ่ง นิยมประดับปูชนียวัตถุ หรือสถานที่ภายในวัดให้สวยงาม ธงที่ใช้เป็นสัญลักษณ์ในทางพระพุทธศาสนา นิยมทำด้วยผ้าสีเหลือง ตรงกลางผืนธงเป็นรูปเสมาธรรมจักร เรียกว่า “ธงธรรมจักร” นิยมประดับในงานถวายผ้ากฐิน หรือว่างานบุญสำคัญต่าง ๆ ของวัด เพื่อประดับตกแต่งสถานที่ให้สวยงาม เพื่อถวายเป็นพุทธบูชา

๑๕.พิธีถวายเวจกุฎี

            เวจกุฎี คือ ห้องสุขาหรือว่าห้องส้วมสำหรับถ่ายอุจจาระและปัสสาวะในวัด มีพระพุทธานุญาตให้พระภิกษุสร้างให้เป็นสัดส่วนโดยเฉพาะ ห้ามพระภิกษุและสามเณรถ่ายไม่เป็นที่เป็นทาง ในเสขิยวัตรมีธรรมเนียมในการใช้ห้องส้วมหลายประการ ในสมัยปัจจุบันนี้ ชาวพุทธผู้ต้องการสร้างบุญ อำนวยความสะดวกแก่พระภิกษุและสามเณรจึงสร้างถวายแก่สงฆ์

๑๖.พิธีถวายสะพาน

            สะพาน คือ สิ่งปลูกสร้างสำหรับข้ามแม่น้ำลำคลอง จะสร้างถวายวัดหรือว่าสร้างไว้เป็นสาธารณะประโยชน์แก่บุคคลทั่วไป ไม่แสดงความยินดียินร้ายต่อผู้มาใช้สะพานของตน ว่าเป็นคนดีหรือคนร้าย จึงนับว่าเป็นบุญกุศลอย่างยิ่งแก่ผู้ที่ถวาย

ระเบียบพิธี

            พิธีถวายทานต่าง ๆ ดังที่ได้กล่าวมาแล้ว ทั้ง ๑๖ อย่างนั้น มีระเบียบปฏิบัติดังต่อไปนี้
               -เตรียมของถวายให้พร้อม
               -แจ้งความประสงค์ที่จะถวายให้คณะสงฆ์ทราบ
               -เมื่อถึงวันงานประธานในพิธีจุดเทียนธูปบูชาพระรัตนตรัย
               -อาราธนาศีลและรับศีล
               -ประนมมือกล่าวคำถวายทานนั้น ๆ
               -คณะสงฆ์ประนมมือรับคำว่า สาธุ
               -ถ้าเป็นของไม่ใหญ่มากพอจะประเคนได้ เจ้าภาพประเคนแก่ประธานสงฆ์ ถ้าเป็นสิ่งของที่ใหญ่มากไม่สามารถจะยกประเคนได้ เช่น กุฏิ ให้ถวายกุญแจกุฏิ หรือว่าหลั่งน้ำลงบนมือของประธานสงฆ์
               -คณะสงฆ์ให้พรด้วยบทว่า ยถา... สัพพี....
               -เจ้าภาพกรวดน้ำรับพรพระ เสร็จแล้วกราบพระ ๓ ครั้ง เป็นอันเสร็จพิธี

พิธีถวายทานพิเศษ

            นอกจากถวายท่านต่าง ๆ ดังที่กล่าวมาแล้วนั้น ยังมีประเพณีการถวายสิ่งของอื่น ๆ นอกจากปัจจัย ๔ แก่พระภิกษุและสามเณร เรียกว่า “ ทานพิเศษ” มีอยู่ ๕ อย่าง คือ
            ๑.ถวายปราสาทผึ้ง
            ๒.ถวายโรงอุโบสถ
            ๓.ถวายยานพาหนะ
            ๔.ถวายคัมภีร์พระไตรปิฎก
            ๕.ถวายคัมภีร์พระธรรม

             ระเบียบพิธีการถวายทานทั้ง ๕ อย่างนี้ เหมือนกับระเบียบพิธีการถวายทาน ๑๖ อย่างที่กล่าวมาแล้วข้างต้น

ปัญหาและเฉลยทานพิธี

๑.ข้อใดไม่จัดเป็นสังฆทาน ?
            ก.ทานที่เลือกถวายเฉพาะพระผู้ใหญ่ 
            ข.ทานที่ถวายแก่ภิกษุโดยไม่เจาะจง
            ค.ทานที่ถวายแก่ภิกษุณีโดยไม่เจาะจง          
            ง.ทานที่ถวายพระทั่วไปโดยไม่เจาะจง

๒.การทอดผ้าป่ามีกำหนดภิกษุอย่างไร ?
            ก.ต้องกำหนดภิกษุและรูปที่ต้องการ
            ข.ต้องจำกัดภิกษุจำนวน ๔ รูปขึ้นไป
            ค.ไม่จำกัดจำนวนภิกษุ แต่จำกัดชื่อ  
            ง.ไม่เจาะจงภิกษุและอุทิศสงฆ์

๓.ที่เรียกว่าผ้าป่านั้น ตรงกับข้อใด ?
            ก.ผ้าบังสุกุล                              ข.ผ้าอุตตราสงค์
            ค.ผ้าอติเรกจีวร                            ง.ผ้าอันตรวาสก

๔.ผ้าวัสสิกสาฎกคือผ้าเช่นไร ?
            ก.ผ้าสบง                                   ข.ผ้าอาบน้ำฝน
            ค.ผ้าจำนำพรรษา                          ง.ผ้าสังฆาฏิ

๕.การถวายผ้าอาบน้ำฝน ควรจะถวายในโอกาสไหน ?
            ก.วันขึ้นปีใหม่                                ข.วันสงกรานต์
            ค.วันที่มีการถวายสังฆทาน                 ง.วันอาสาฬหบูชา

๖.ในครั้งพุทธกาล แบ่งสังฆทานไว้กี่ประเภท ?
            ก.๔ ประเภท                             ข. ๕ ประเภท
            ค. ๖ ประเภท                            ง. ๗ ประเภท

๗.ข้อใดไม่ใช่ความหมายของผ้าป่า ?
            ก.ผ้าบังสุกุล                             ข.ผ้าเปื้อนฝุ่น
            ค.ผ้าไม่มีเจ้าของ                        ง.ผ้าที่มีเจ้าของ

๘.การลอยกระทงตามประทีป กระทำเพื่อวัตถุประสงค์ใด ?
            ก.เพื่อบูชารอยพระบาทพระพุทธเจ้า             ข.เพื่อแสดงความเป็นพุทธมามกะ
            ค.เพื่อลอยบาป                                     ง.เพื่อขอขมาพระแม่คงคา      

๙.การถวายทานที่มิได้เจาะจงผู้รับ หมายถึงข้อใด ?
            ก.สังฆทาน                                    ข.ปาฏิบุคลิกทาน
            ค.อภัยทาน                                    ง.เภสัชทาน

๑๐.คำถวายสังฆทานว่า “สงฺฆสฺส นิยฺยาเทม” ใช้ถวายของเช่นไร ?
            ก.ของเล็ก ๆ น้อย ๆ                             ข.ของที่มีชีวิต
            ค.ของที่ยกถวายได้                              ง.ของที่ยกถวายไม่ได้

๑๑.คำถวายสังฆทานว่า “สงฺฆสฺส โอโณชยาม” ใช้ถวายของเช่นไร ?
            ก.ของที่ยกถวายได้                              ข.ของที่ยกถวายไม่ได้
            ค.ของที่มีราคาสูง                                ง.ของที่พระจับต้องไม่ได้

๑๒.ในการถวายสังฆทาน ข้อใดกล่าวถูกต้องที่สุด ?
            ก.ถวายแก่ภิกษุผู้มีพรรษามาก             ข.ถวายแก่ภิกษุสามเณรที่รู้จัก
            ค.ถวายแก่เจ้าอาวาสในวัดนั้น             ง.ถวายแก่สงฆ์โดยไม่เจาะจง

๑๓.การทอดกฐิน สิ้นสุดในวันใด ?
            ก.วันลอยกระทง                                 ข.วันสงกรานต์
            ค.วันเข้าพรรษา                                   ง.วันออกพรรษา

๑๔.ระยะเวลาทอดกฐิน กำหนดไว้อย่างไร ?
            ก.ขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๑ ถึงแรม ๘ ค่ำ เดือน ๑๒        
            ข.ขึ้น ๑ ค่ำ เดือน ๑๑ ถึงแรม ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๒
            ค.แรม ๘ ค่ำ เดือน ๑๑ ถึงขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๒        
            ง.แรม ๑ ค่ำ เดือน ๑๑ ถึงขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๒

เฉลย    ๑.ก     ๒.ง     ๓.ก     ๔.ข     ๕.ง     ๖.ง      ๗.ง     ๘.ก    ๙.ก     ๑๐.ง    ๑๑.ก     ๑๒.ง      ๑๓.ก      ๑๔.ง