พระพุทธโฆสะ นักวิชาการและนักวิจารณ์พุทธศาสนา อธิบายว่า พระพุทธฎีกาแต่ละส่วนที่บันทึกไว้นั้น พระโคตมพุทธเจ้าทรงแสดงไว้ต่างโอกาสแล้วแต่สถานการณ์จำเพาะที่บังเกิดขึ้นในพระชนม์และในสังฆมณฑล เขาร่ายรายละเอียดสถานการณ์ดังกล่าวไว้ในงานเขียนเรื่อง "ธัมมปทัฏฐกถา" ซึ่งต่อมากลายเป็นแหล่งตำนานพระพุทธประวัติ[2]

ประวัติ

ตามประเพณี ธรรมบทนั้นประกอบด้วยพระพุทธพจน์ซึ่งพระโคดมพุทธเจ้าตรัสไว้ในหลาย ๆ โอกาส[3] "เพราะเหตุที่กลั่นตัวอย่างอันซับซ้อน ทฤษฎี ถ้อยคารม และระดับอันสูงของพระพุทธโอวาทให้เป็นร้อยกรองที่กระชับแต่โปร่งใสดังมณี ธรรมบทจึงช่วยให้วิถีพุทธเป็นที่เข้าถึงได้โดยทั่วกัน...อันที่จริง เป็นไปได้ว่า บ่อเกิดธรรมบทในช่วง 300 ปีก่อนคริสต์ศักราชนั้นโยงไยไปถึงการที่สังฆณฑลอินเดียสมัยแรก ๆ จำต้องถอดเอาโวหารธรรมแห่งถ้อยพระพุทธพจน์ต้นฉบับออกเป็นภาษาชาวบ้าน"[4] ธรรมบทนี้เป็นส่วนหนึ่งของขุททกนิกายในพระสุตตันตปิฎกของพระไตรปิฎก กระนั้น อย่างน้อยกึ่งหนึ่งของธรรมบทปรากฏในส่วนอื่น ๆ ของพระไตรปิฎกด้วย[5] ครั้นราว 400 หรือ 500 ปีก่อนคริสต์ศักราช พระพุทธโฆสะแต่งอรรถกถาอธิบายธรรมบทเรียกว่า "ธัมมปทัฏฐกถา" มีเนื้อหา 305 เรื่องเพื่อขยายความเข้าใจร้อยกรองธรรมบท ธรรมบทฉบับภาษาบาลีเป็นที่รู้จักมากที่สุด แต่ก็ปรากฏฉบับอื่นด้วย[6]

เนื้อหา และการจัดแบ่งวรรค

ธรรมบทในภาษาบาลีประกอบด้วยร้อยกรอง 423 บท แบ่งเป็น 26 หมวดดังนี้[7][8][9]

1. ยมกวรรค ว่าด้วยสิ่งที่ควรคู่กัน 14 คาถา
2. อัปปมาทวรรค ว่าด้วยความไม่ประมาท 9 คาถา
3. จิตตวรรค ว่าด้วยจิต 9 คาถา
4. ปุปผวรรค ว่าด้วยดอกไม้ 12 คาถา
5. พาลวรรค ว่าด้วยคนพาล 15 คาถา
6. บัณฑิตวรรค ว่าด้วยบัณฑิต 11 คาถา
7. อรหันตวรรค ว่าด้วยพระอรหันต์ 10 คาถา
8. สหัสสวรรค ว่าด้วยจำนวนพัน 14 คาถา
9. ปาปวรรค ว่าด้วยบาป 12 คาถา
10. ทัณฑวรรค ว่าด้วยการลงโทษ 11 คาถา
11. ชราวรรค ว่าด้วยความแก่ 9 คาถา
12. อัตตวรรค ว่าด้วยตน 10 คาถา
13. โลกวรรค ว่าด้วยโลก 10 คาถา
14. พุทธวรรค ว่าด้วยพระพุทธเจ้า 9 คาถา
15. สุขวรรค ว่าด้วยความสุข 8 คาถา
16. ปิยวรรค ว่าด้วยความรัก 9 คาถา
17. โกธวรรค ว่าด้วยความโกรธ 8 คาถา
18. มลวรรค ว่าด้วยมลทิน 12 คาถา
19. ธัมมัฏฐวรรค ว่าด้วยผู้ตั้งอยู่ในธรรม 10 คาถา
20. มัคควรรค ว่าด้วยทาง 10 คาถา
21. ปกิณณกวรรค ว่าด้วยปกิณกะ 9 คาถา
22. นิรยวรรค ว่าด้วยนรก 9 คาถา
23. นาควรรค ว่าด้วยช้าง 8 คาถา
24. ตัณหาวรรค ว่าด้วยตัณหา 12 คาถา
25. ภิกขุวรรค ว่าด้วยภิกษุ 12 คาถา
26. พราหมณวรรค ว่าด้วยพราหมณ์ 39 คาถา

อ้างอิง

1. See, for instance, Buswell (2003): "rank[s] among the best known Buddhist texts" (p. 11); and, "one of the most popular texts with Buddhist monks and laypersons" (p. 627). Harvey (2007), p. 322, writes: "Its popularity is reflected in the many times it has been translated into Western languages"; Brough (2001), p. xvii, writes: "The collection of Pali ethical verses entitled Dhammapada is one of the most widely known of early Buddhist texts."
2. This commentary is translated into English as Buddhist Legends by E W Burlingame.
3. Pertinent episodes allegedly involving the historic Buddha are found in the commentary (Buddharakkhita & Bodhi, 1985, p. 4). In addition, a number of the Dhammapada's verses are identical with text from other parts of the Pali tipitaka that are directly attributed to the Buddha in the latter texts. For instance, Dhammapada verses 3, 5, 6, 328-330 can also be found in MN 128 (Ñāṇamoli & Bodhi, 2001, pp. 1009-1010, 1339 n. 1187).
4. Wallis (2004), p. xi.
5. Geiger (2004), p. 19, para. 11.2 writes:

   More than half the verses may be found also in other canonical texts. The compiler of the [Dhammapada] however certainly did not depend solely on these canonical texts but also made use of the great mass of pithy sayings which formed a vast floating literature in India.

   In a similar vein, Hinüber (2000), p. 45, para. 90 remarks: "The contents of the [Dhammapada] are mainly gnomic verses, many of which have hardly any relation to Buddhism."
6. Buddhist Studies Review, 6, 2, 1989, page 153, reprinted in Norman, Collected Papers, volume VI, 1996, Pali Text Society, Bristol, page 156
7. English chapter titles based on Müller (1881).
8. Pali retrieved 2008-03-28 from "Bodhgaya News" (formerly, La Trobe U.) starting athttp://www.bodhgayanews.net/tipitaka.php?title=&record=7150, and from "MettaNet - Lanka" at http://www.metta.lk/tipitaka/2Sutta-Pitaka/5Khuddaka-Nikaya/02Dhammapada/index.html.
9. Brough (2001) orders the chapters of the Gandhari Dharmapada as follows: I. Brāhmaṇa; II. Bhikṣu; III. Tṛṣṇā; IV. Pāpa; V. Arhant; VI. Mārga; VII. Apramāda; VIII. Citta; IX. Bāla; X. Jarā; XI. Sukha; XII. Sthavira; XIII. Yamaka; XIV. Paṇḍita; XV. Bahuśruta; XVI. Prakīrṇaka (?); XVII. Krodha; XVIII. Pruṣpa; XIX. Sahasra; XX. Śīla (?); XXI. Kṛtya (?); XXII. Nāga, or Aśva (?); XXIII. - XVI. [Lost]. [Parenthesized question marks are part of Brough's titles.] Cone (1989) orders the chapters of the Patna Dharmapada as follows: 1. Jama; 2. Apramāda; 3. Brāhmaṇa; 4. Bhikṣu; 5. Attha; 6. Śoka; 7. Kalyāṇī; 8. Puṣpa; 9. Tahna; 10. Mala; 11. Bāla; 12. Daṇḍa; 13. Śaraṇa; 14. Khānti; 15. Āsava; 16. Vācā; 17. Ātta; 18. Dadantī; 19. Citta; 20. Māgga; 21. Sahasra; [22. Uraga].

 ที่มา วิกิพีเดีย