ปฐมพระพุทธพจน์
เนื่องจากพระคาถานี้ ซึ่งเป็นพระคาถาแรกที่พระพุทธองค์ทรงแสดง อีกทั้งยังมีศัพท์ที่น่าสนใจ ที่ไม่ว่าจะเป็นนักเรียนเก่าหรือใหม่ ก็มักจะสะดุดใจกับศัพท์ๆ นี้ ดังรายละเอียดต่อไป
อเนกชาติสํสารํ สนธาวิสฺสํ อนิพฺพิสํ
คหการํ คเวสนฺโต ทุกฺขา ชาติ ปุนปฺปุนํ
คหการก ทิฏฺโฐสิ ปุน เคหํ น กาหสิ
สพฺพา เต ผาสุกา ภคฺคา คหกูฏํ วิสงฺขตํ
วิสงฺขารคตํ จิตฺตํ ตณฺหานํ ขยมชฺฌคา
(ธมฺมปทฏฺฐกถา ๕/๑๑๕-๑๑๖)
อธิบาย
สนฺธาวิสฺสํ + อนิพฺพิสํ
สนฺธาวิสฺสํ
อึ อัช. แปลงเป็น อิสฺสํ ได้บ้าง (สัททนีติปกรณ์ สุตมาลา สูตรที่ ๑๑๐๓) เช่น
สนฺธาวิสฺสํ = สํ+ธาวฺ+อ ปัจ.+อึ อัช.แปลง อึ เป็น อิสฺสํ, = แปลว่า อ.เรา ท่องเที่ยวไปแล้ว
หรือ อีกนัยหนึ่ง คือ
สนฺธาวิสฺสํ = สํ+ธาวฺ+อ ปัจ.+อํ อัช. ลง ส อาคม ซ้อน สฺ ลง อิ อาคมด้วย, แปลว่า อ.เรา ท่องเที่ยวไปแล้ว
จุดสังเกต คือ ที่ สนฺธาวิสฺสํ เป็น อึ, อํ หมวด อัช. เพราะว่า แก้อรรถ ก็แก้เป็นหมวด อัช. เช่นกัน คือ
...สนฺธาวิสฺสํ สํสรึ อปราปรํ อนุวิจรินฺติ อตฺโถฯ...(ธบ.5/116 นับลง บรรทัดที่ 7-8)
อีกนัยหนึ่ง
หากจะแปลว่า "จัก" ก็ได้ เช่นกัน แต่จะไม่ใช่หมวด อัช. แต่เป็นหมวด ภวิสฺสนฺติ แทน แปลว่า อ.เรา จักท่องเที่ยวไป (รูปฯ ๔๕๗.)
อนิพฺพิสํ (อนิพฺพิสนฺต)
= น+นิ+วิสฺ ธาตุในความเข้าไป แปลง วิ เป็น พิ ซ้อน พฺ+ อนฺต ปัจ.
= นำ อนิพฺพิสนฺต ไปแจกอย่าง ภวนฺต (ผู้เจริญ) จึงเป็น อนิพฺพิสํ (ปฐมาวิภัตติ เอก.)
ที่อยู่ : 23/2 หมู่ 7 โรงเรียนพระปริยัติธรรม
วัดพระธรรมกาย ต.คลองสาม อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120
dummy 02-831-1000 ต่อ 13710